„Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich” z. 54, 2007 r.
Spis treści:
Spis treści:
Stanisław KOPEĆ. DZIAŁALNOŚĆ KOMITETU ZAGOSPODAROWANIA ZIEM GÓRSKICH PAN W OKRESIE 50-LECIA JEGO ISTNIENIA (1957-2007), s. 7-17
W pracy przedstawiono niektóre aspekty działalności Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich PAN w okresie 50-lecia jego istnienia. W szczególności podano formy organizacyjne Komitetu, jego poczynania w zakresie inspiracji i koordynacji badań naukowych dotyczących górskich regionów Polski południowej, jak również organizacji terenowych konferencji naukowych. Podano także przykłady współpracy międzynarodowej, a także działalności wydawniczej związanej z redakcją Problemów Zagospodarowania Ziem Górskich. W części końcowej podano najważniejsze osiągnięcia Komitetu i nazwiska osób szczególnie wyróżniających się w jego działalności.
S ł o w a k l u c z o w e: Komitet Zagospodarowania Ziem Górskich PAN jego działalność i osiągnięcia.
K e y w o r d s: Comitee on Management of Montain Region PAS in Kraków, activity and achievements.
THE ACTIVITY OF THE COMMITTEE OF MANAGAMENT OF MOUNTAIN REGIONS PAS 50 YEARS (1957-2007)
Summary
In this article some aspects of the activity od the Committee of Management of Mountain Regions PAS during 50 years of its existence were presented. The special focus was on organizational structures of Committee, its activity connected with inspiration and coordination of science researches concerned mountain region in south Poland and also organization of local conferences. Expamples of international cooperation and activity connected with editorship of Problems of Management of Mountain Regions were also presented. In the final part of the article the most important achievements of Committee and list of people particulary distinguished in its activity were also listed.
Komitet Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, 31-016 Kraków, ul. Sławkowska 17
Leszek STARKEL, Małgorzata PIETRZAK, Adam ŁAJCZAK. WPŁYW ZMIAN UŻYTKOWANIA ZIEMI I WZROSTU CZĘSTOTLIWOŚCI EKSTREMALNYCH OPADÓW NA OBIEG WODY I EROZJĘ ORAZ OCHRONĘ ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH KARPAT, s. 19-30.
Ostatnie kilkanaście lat przyniosło wycofywanie się gospodarki rolnej z gór, wkraczanie z zabudową na stoki górskie i regulację rzek i potoków. Równolegle obserwujemy wzrost częstotliwości ulew i opadów rozlewnych.
Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na efekty tych równoległych zmian i potrzebę wprowadzenia metod ochrony zarówno zasobów środowiska przyrodniczego, jak i prawnych zasad racjonalnej gospodarki przestrzennej. Należy też uświadomić kierującym gospodarką w obszarach górskich, że wiele spontanicznych (wymuszonych ekonomiką) i ochronnych działań prowadzi często do niezamierzonych, groźnych efektów.
S ł o w a k l u c z o w e: Karpaty, zasoby naturalne, erozja gleb, zmiany użytkowania, ekstremalne opady, programy ochrony zasobów naturalnych.
K e y w o r d s: Carpathian Mts, natural resources, soil erosion, land use changes, heavy rainfalls, programs of protection of natural resources.
IMPACT OF LANDUSE CHANGES AND INCREASING FREQUENCY OF HEAVY RAINFALL ON CIRCULATION OF WATER, SOIL EROSION AND PROTECTION OF NATURAL RESOURCES IN THE CARPATHIANS
Summary
From the beginning in the activity of the Committee of Management of Mountain Territories PAS great attention was offered to the rational land use in the mountains, especially to the restriction of arable land on steep slopes to reduce soil erosion and heavy floods. In these studies the spacial differences between higher mountains and lower foothills were considered.
In last two decades the accelerated economic changes in the Carpathians may be observed expressed in the recession of agriculture, expansion of settlements and road network over slopes and in the valleys, the regulation of river channels and construction of water reservoirs. Parallel to these changes we observe the clustering of extreme meteorological events causing an accelerated runoff, mass movements and downcutting of river channels.
In this paper we discuss the effects of these simultaneous changes and need of construction and realization of programs for protection of natural resources and sustainable development of mountain areas.
Zakład Geomorfologii i Hydrologii IGiPZ PAN, 31-018 Kraków, ul. Św. Jana 22
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7
Wydział Nauk o Ziemi UŚ, 41-200 Sosnowiec, ul. Będzińska 60
Stanisław NIEMTUR. LASY KARPACKIE: STAN AKTUALNY I PRÓBA PROGNOZY, s. 31-44.
Praca zawiera charakterystykę lasów VIII Karpackiej Krainy Przyrodniczo-Leśnej pod względem struktury drzewostanów, wg udziału masowego i powierzchniowego gatunków głównych oraz łącznie pozostałych gatunków. Charakterystykę wykonano na podstawie aktualnych baz danych Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Warszawie.
S ł o w a k l u c z o w e: lasy polskiej części Karpat, drzewostany, buk, jodła, świerk, sosna, struktura gatunkowa
K e y w o r d s: forests of polish part of Carpathians, stands, European beech, Silver fir, Norway spruce, Scots pine, species structure
CARPATHIANS FORESTS: ACTUAL STATE AND AN ATTEMPT TO A FORECAST
Summary
Polish Carpathians occupy only 9,3% of total area of Carpathians arc, which is more than 1500 km long in Czech R.(6%), Slovak R.(14,3%), Ukraine (10,3%), Rumania (55,5%), Austria (0,2%), and north part of Hungary (4,3%). In the Carpathians region there are about 15 mln of residents. Within polish border Carpathians reach 19600 km2 and it is about 6,3% of country area.
Forests of polish part of Carpathians include in VIII Carpathians Natural Forest Region (CNFR). The north and west borders of the CNFR is not compatible with borders of administrative units of state forests (forest inspectorates).
It makes difficulties with collection of data for Carpathians forests, because needs correction for data from 10 forest inspectorates, which are situated only partly on the Carpathians NFR.
Presented in the paper characteristic of forests concern only Carpathians State Forests and that’s means only State Forests on the CNFR area. It is considerable difference and much more exactly characteristic of Carpathians forests, in both spatial and age aspects in compare to sum of data from whole forest inspectorates.
In paper are presented the most important parameters concerning Carpathians stands and forest sites, among others:
• Area and stands volume of dominant tree species;
• Area of dominant tree species in age classes;
• Stands volume in following type sites
• Percentage participation of area of dominant tree species in forest inspectorates of CNFR.
The discussions, which was made on the basis of presented data, confirm negative influence of anthropogenic management by last decades and in consequences, among others, great sensitiveness for climatic changes majority of Carpathians forests. It will be additional unfavorable factor for forest sustainable management, particularly for conversion of stands on the sites not adequate for current species composition.
Zakład Gospodarki Leśnej Regionów Górskich IBL, ul. Fredry 39, 30-605 Kraków
Krystyna PRZYBYLSKA, Stanisław ZIĘBA. PROBLEMY LEŚNICTWA W KRAINIE KAR-PACKIEJ W ŚWIETLE NOWEJ POLITYKI LEŚNEJ PAŃSTWA, s. 45-60.
W opracowaniu podjęto próbę oceny gospodarki leśnej w górach pod kątem realizacji priorytetowych zadań w sferze ekologicznych i społecznych funkcji lasu. Ocenę gospodarki leśnej w zakresie utrzymania i przywracania zgodności drzewostanów z siedliskiem z siedliskiem wykonano w oparciu o analizę gatunkowego złożenia lasów karpackich i zmiany tej struktury w okresie ostatnich prawie 40 lat, tj. od 1967 do 2006 r. Badaniami objęto obszar 467226 ha, w skład którego wchodzi 68 obrębów leśnych (dawniej w randze nadleśnictw) zarządzanych przez Lasy Państwowe i lasy Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Krynicy. Ze względu na wymóg porównywalności wyników zastosowano tę samą, co w 1967 r. metodykę badawczą, a także jednakowo zestawiony materiał badawczy. Stanowiły go zbiorcze wyniki inwentaryzacji lasu w poszczególnych obrębach, tzw. „Tabele klas wieku wg gatunków panujących”. Do oceny realizacji zadań w sferze ochrony przyrody, edukacji przyrodniczo-leśnej i turystyczno-rekreacyjnego zagospodarowania lasów posłużono się informacjami z „programów ochrony przyrody i wartości kulturowych w nadleśnictwie”
a także okresowych sprawozdań analizowanych obiektów leśnych.
S ł o w a k l u c z o w e: lasy karpackie, świerczyny, funkcje lasu
K e y w o r d s: Carpatian forests, spruce stand, forest functions
FORESTRY PROBLEMS IN CARPATHIAN MOUNTAINS’ NATURAL FOREST REGION IN LIGHT OF NEW FORESTRY POLITICS OF THE STATE
Summary
In the work an attempt was undertaken to evaluate forest management in mountains at the angle of realization of priority tasks in the field of ecological and social functions of forests. An evaluation of forest management in the scope of maintaining and restoring of forest stands adjustment to site was done on the basis of analysis of Carpathian forests species composition and change of this structure over the period of recent nearly 40 years, i.e., from year 1967 to 2006.
The study covered an area of 467226 ha, which includes 68 forest ranges (previously in rank of forest districts) under management of the State Forests and forests of the Forest Experimental Station in Krynica.
For the reason of findings comparability requirement there was used the same research method as in year 1967 as well as identically tabulated research material. It constituted collective results of forest inventory in particular forest ranges, so called “Tables of age classes according to dominated species”.
To evaluate the tasks realization in the fields of forest conservation, nature- and forest related education as well as tourist and recreational forest management there was used an information from „programs of nature and cultural values conservation in forest district” and from periodical reports of analyzed forest objects.
Results synthesis one can include in three main points:
1. In history of Carpathian forests the latest forty years’ period was written in distinct change of stands species composition. It mainly concerns the increase of stands share with dominating beech from 28.6% in the year 1967 to 41.1% in 2006. At the same period it took place the strong decrease (by 13.3%) of area share of spruce stands, from 26.4% in the year 1967 to 13.1% in 2006. Climatic conditions of recent decades, favorable to beech expansion and spruce retreat, are accelerating the process of stands conversion incompatible with forest site.
2. In Carpathian Mountains’ landscape in spite of forest conversion conducted for years, the stands with volume domination of pioneer crop species constitute an important share (16.7%), pine in particular. The area share of this category (about 80 thou. ha) and spruce stands of Silesia and Zywiec Beskid Mts. threatened by disintegration (about 60 thou. ha) indicate enormous scale of reforestation and forest tending tasks.
3. The tasks undertaken by administration of the State Forests in the scope of nature conservation,
nature- and forest-related education and opening forests for the tourist and recreational purposes are compatible with vision of sustainable and multifunctional forest economy.
Katedra Urządzania Lasu AR, al. 29 Listopada 46, 31-425 Kraków
Małgorzata POLNA. ZMIANY W POWIERZCHNI ZALESIEŃ NA OBSZARACH GÓRSKICH POLSKI I ICH ŚRODOWISKOWE ASPEKTY, s. 61-70.
W artykule przedstawiono na tle uwarunkowań społeczno-ekonomicznych przestrzenne zmiany jakie zaszły w zalesianiu gruntów rolnych i nieużytków na obszarach górskich Polski w latach 2000-2005. Analizę zmian przeprowadzono w układzie regionów i gmin. Wskazano także na znaczenie środowiskowe zalesień.
S ł o w a k l u c z o w e: grunty porolne, zalesienia, lasy, środowisko przyrodnicze.
K e y w o r d s: former farmland, afforestation, woods, natural environment.
CHANGES IN THE AREA OF AFFORESTATION IN POLAND'S MOUNTAIN REGIONS AND THEIR ENVIRONMENTAL ASPECTS.
Summary
The paper presents, on the backcloth of socio-economic conditions, spatial changes that occurred in the afforestation of agricultural land and wasteland in the mountain areas of Poland over the years 2000-2005. The analysis was made by region and commune. Emphasis was put on the environmental significance of afforestation.
The results revealed general tendencies underlying the afforestation of agricultural land in the Polish mountain areas. First of all, there was a decline in the afforestation area over the study period. Until 2003, one could observe a rising, though spatially variable, intensity of those prac-tices. The dramatic drop in 2004 and 2005 was brought about by insufficient budgetary funding of afforestation of private farmland.
Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM, ul. Dzięgielowa 27
61-680 Poznań
Eligiusz BRZEŹNIAK. TENDENCJE ZMIAN OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH W KAR-PACKIM WSCHODNIM REGIONIE OPADOWYM, s. 71-82.
Opracowanie zawiera analizę zmian rocznych i sezonowych sum opadów atmosferycznych w półwieczu 1951-2000 na obszarze położonym na wschód od doliny Białej Dunajcowej. Określono średnie i ekstremalne sumy opadów, nieokresowe fluktuacje, oraz ich wartości normalne i anomalne.
S ł o w a k l u c z o w e: opady atmosferyczne, zmiany klimatu, Karpacki
Wschodni region opadowy
K e y w o r d s: precipitation, climatic variability, East Carpathian precipitation region
TREND OF VARIABILITY OF PRECIPITATION IN THE EASTERN CARPATHIAN PRECIPITATION REGION
Summary
The study was prepared on the basis of data from 1951-2000 period of time from 41 stations. The variability of precipitation according to the mean values were studied for a year and standard estimated seasons of a year. Spatial variability of precipitation was pointed out. The highest precipitation was marked in the montane, southern part, the lowest in the north.
Long term course of precipitation sums presented great variability of the changes. It is confirmed by decreasing – on the majority part of the area – tendency of precipitation changes.
Precipitation variability also inchides anomalies, which are underlined by periods of rainfalls within the bounds of norm, their surplus (positive anomaly) and shortage (negative anomaly). In the investigated period of 50 years, irrespective of time scale, over 50% of annual precipitation was contained within the bounds of norm. In the group of anomalous rainfalls periods with negative anomalies prevailed. Anomalous low precipitation occurerd also in longer sequences up to 9 years.
Instytut Geografii Akademii Pedagogicznej , 30-084 Kraków, ul. Podchorążych
Beniamin WIĘZIK. RETENCJONOWANIE WODY JAKO FORMA POPRAWY GWARANCJI ZAOPATRZENIA W WODĘ WSI, s. 83-91.
Jednym z racjonalnych sposobów zwiększenia zasobów eksploatacyjnych w przekrojach grupowych, wiejskich ujęć wody jest jej okresowe magazynowanie w zbiornikach małej retencji. W artykule przedstawiono ocenę gwarancji poboru wody z ujęcia zlokalizowanego na potoku górskim w warunkach nieuregulowanego przepływu oraz w przypadku wyrównania odpływu po wybudowaniu zbiornika retencyjnego. Na przykładzie ujęcia wody na potoku Wilkówka w gminie Wilkowice pokazano wpływ retencjonowania wody na kształtowanie się przepływów niskich i efektywność gospodarki wodnej w okresie deficytowym.
S ł o w a k l u c z o w e: zlewnia, przepływ, zasoby dyspozycyjne, zbiornik retencyjny, ujęcie wody.
K e y w o r d s: catchment, streamflow, available resources, storage reservoir, water intake.
STORING WATER AS A FORM OF IMPROVING THE RELIABILITY OF WATER SUPPLY FOR VILLAGES
S u m m a r y
Periodical water storing in small reservoirs is one of the rational methods of increasing available water amount at non-individual rural water intakes. An assessment of the reliability of water abstraction from the water intake situated on a stream with noncontrolled flow and the flow controlled after reservoirs is built is presented in the paper. Using data from the water intake on the Wilkówka stream, Wilkowice gmina, the influence of water storing on low flow forming and water management efficiency during deficit period is shown.
Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska ATH, Plac Fabryczny 5, 43-300 Bielsko-Biała
Stanisław KOSTRZEWA, Anna PŁYWACZYK. HYDROLOGICZNA OCENA DZIAŁANIA SYSTEMÓW DRENARSKICH W SUDETACH ŚRODKOWYCH, s. 93-99.
W pracy dokonano oceny działania systemów drenarskich w Sudetach Środkowych w czterech kwartałach roku kalendarzowego. Badania prowadzono w latach hydrologicznych 1991/92-1998/99. Wykazano, że okresem miarodajnym działania systemu jest okres wiosennych roztopów II-IV. Drenowanie zasilane wodami obcymi odprowadza kilkakrotnie większą ilość wody niż nie mające takiego zasilania.
S ł o w a k l u c z o w e: drenowanie, odpływ, Sudety
K e y w o r d s: pipe drainage, water runoff, Sudeten mountains
HYDROLOGICAL ASSESSMENT OF DRAINAGE SYSTEMS ACTION IN THE MIDDLE SUDETES
S u m m a r y
The paper presents the results of field investigations in hydrological years (XI-X) 1991/92-1998/99 on the experimental object Bogaczowice situated in the Middle Sudetes. The purpose of the researches was operation efficiency assessment of drainage systems made in the heavy and medium clay, which were used as arable lands. It was found that drainage system drained off water in the most intensive way during the spring thaw. The quantity of runoffs in the drainage divides which were not supplied by strange waters were smaller about 35 % in comparison to the divides supplied by strange waters. The investigations showed that drainage runoff indices in summer half-year (V-X) were four times smaller then in the winter half-years (XI-IV).
Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska UP, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław
Marek KOPACZ, Stanisław TWARDY, Agnieszka KOWALCZYK. ANALIZA WSKAŹNIKÓW
UŻYTKOWANIA W WYBRANYCH ZLEWNIACH GÓRNEGO DUNAJCA W LATACH 1995 – 2005 NA TLE JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH, s. 101-109
Praca dotyczy zmian w użytkowaniu ziemi, jakie nastąpiły w latach 1995 – 2005 w zlewni górnego Dunajca. Jej celem była analiza zmian strukturalnych poprzez ocenę skwantyfikowanych wskaźników użytkowania terenu na tle jakości wód powierzchniowych. Stwierdzono, że największe łączne stężenia badanych składników jonowych odnotowano w Czarnym Dunajcu oraz w Dunajcu (przekrój w Krościenku). Najczystszymi wodami charakteryzowała się rzeka Białka. Największe zmiany w strukturze użytkowania ziemi nastąpiły po 1999 roku. We wszystkich zlewniach nastąpił wzrost powierzchni terenów nierolniczych – głównie zabudowy. Zmniejszyła się natomiast powierzchnia gruntów ornych na rzecz użytków zielonych lub nieużytkowanych terenów zadarnionych i zalesionych. Przeobrażenia te odzwierciedlają wyznaczone w pracy wskaźniki użytkowania.
S ł o w a k l u c z o w e: struktura użytkowania wskaźniki użytkowania, jakość wód powierzchnio-wych
K e y w o r d s: land use structure, land use factors, quality of surface water
THE ANALYSIS OF LAND USE FACTORS IN THE UPPER DUNAJEC BASIN IN 1995-2005 AGAINST A BACKROUND OF SURFACE WATER QUALITY
The paper contains results of studies on the changes in land use, which took place in years 1995-2005 in the upper Dunajec basin. The aim of work was analysis of land use changes on against a background of the surface water quality. The quality of surface waters was different. The biggest total concentrations ionic substances were detected in the Czarny Dunajec and Dunajec river (near Kroscienko). The best quality of water is characterised by the Bialka river. The large changes in land use took place after 1999. In all catchments there were increases of non agriculture area, mainly urban lands. The area of arable lands was decreased. And they are transformed to grasslands and abandonment areas. The calculated land use factors show the scale of changes in land use structure in last years.
Małopolski Ośrodek Badawczy IMUZ, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków
Antoni KUŹNIAR, Stanisław TWARDY, Marek KOSTUCH, Dominik JANOTA. TENDENCJE ZMIAN W UŻYTKOWANIU ZIEMI W OBSZARACH PRZYGRANICZNYCH KARPAT (NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SANU), s. 111-119.
Celem pracy było określenie zmian w użytkowaniu ziemi zachodzących w obszarach wiejskich zlewni Sanu po przekrój w Lesku oraz w Przemyślu. Scharakteryzowano użytkowanie przestrzeni rolniczej za lata 1985-2005. Analizy dokonano w układzie: gmina → powiat → województwo, obejmując łącznie 28 gmin. Przy czym 9 z nich położonych jest w zlewni Sanu po przekrój pomiarowy w Lesku (1614 km2), a pozostałe 19 gmin w zlewni ograniczonej przekrojem pomiarowym w Przemyślu (3686 km2). W pracy wykorzystano materiały statystyczne GUS, WUS pochodzące ze Spisów Rolnych przeprowadzonych w 1985, 1996 i 2002 roku oraz ze stron internetowych (BIP). Na podanym obszarze przeanalizowano, przy pomocy programu ArcView, tendencje zmian strukturalnych, a zwłaszcza udział powierzchni użytków rolnych (UR) oraz powierzchni zalesionych (L).
S ł o w a k l u c z o w e: Karpaty, zlewnia Sanu, użytkowanie ziemi, rolnictwo
K e y w o r d s: The Carpathians, San basin, land use, agriculture
THE LAND USE TENDENCIES IN THE CARPATHIAN TRANS BOUNDARY AREAS (AS AN EXAMPLE OF THE SAN BASIN)
Summary
The objective of this work was to determine the changes that are taking place in rural areas of the San basin, up to the gauge station at Lesko and Przemyśl. The transformations were assessed by a characteristic of land use in 28 communes, in the period of 1985-2005. Analyses of the San basin have been made using ArcView program in following pattern: commune → district (county) → region (voivodship), within the area limited by the gauge station at Przemyśl (3686 km2). The changes of contribution of agricultural land (AL) and forest areas (L) were investigated at the commune levels. The studies showed that at highly elevated, upper part of the San basin (up to the Lesion gauge station) grasslands decisively exceeded over arable land. Whereas, for the total investigated basin area the above relation is reversed. The tendencies in land use of particular communes indicated that for over 10 year period an interest in production on arable lands had lowered. However, there is an increase in interest in grasslands. A land use structure differs between the particular groups of analysed communes, which is connected with an average elevation above sea levels. The significant difference shows an index of arable land contribution to the total agricultural land, because in some administrative units reaches up to 70 % of the AL, which is unfavourable in view of soil erosion.
Małopolski Ośrodek Badawczy IMUZ, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków
Renata RETTINGER ZMIANY W UŻYTKOWANIU ZIEMI NA OBSZARACH GÓRSKICH OBWODU LWOWSKIEGO, s. 121-130.
Celem artykułu jest przedstawienie przemian zachodzących w strukturze użytkowania obszarów górskich obwodu lwowskiego w kontekście przemian ustrojowych zachodzących po uzyskaniu niepodległości. Zmiany zachodzące od początku lat 90-tych w gospodarce rolnej prowadzą w pierwszej kolejności do przekształceń struktury własnościowej i wielkościowej gospodarstw rolnych. Likwidacja gospodarstw państwowych doprowadziła nie tylko do powstania nowych form własności ziemi i gospodarowania, ale także do modyfikacji struktury użytkowania. Niezmiernie ważnym problemem obszarów górskich jest weryfikacja struktury użytkowania nie tylko pod kątem efektywności gospodarowania ale także ochrony przyrody obszarów górskich.
S ł o w a k l u c z o w e: rolnictwo, obszary wiejskie, struktura użytkowania, obwód lwowski
K e y w o r d s: agriculture, rural areas, land utilisation, Lwów district
CHANGES OF LAND UTILISATION IN MOUNTAIN AREAS OF LWOW DISTRICT
S u m m a r y
Since 1991 the period of political and economic independence of Ukraine have not brought significant changes in agricultural land use yet and have not begun expected reforms in the productive system of local agriculture. To a large extent this situation is understandable because in the condition of huge economic regression and the decrease of real incomes it is important for inhabitants to ensure at least minimal consumption of bread, milk and its preserves as well as vegetables, fruit and meat. In this situation it is difficult to wait, both from the government and particular land users, for rational actions favourable to the optimisation of agricultural land use structure.
The changes in agricultural economy taking place since the beginning of 1990s, in first turn, have led to the changes of agricultural farm ownership and its size structure. The liquidation of national state farms has led to the creation of new forms of land ownership and farming. On the basis this analysis it can be concluded that as a result of ownership changes the production function was taken over by private farms. A crucial issue of mountainous areas is the verification of land use structure not only in terms of economic effectiveness but also in terms of environment protection of mountainous areas.
Instytut Geografii AP, 30-084 Kraków, ul. Podchorążych
Kazimierz KLIMA. GLEBOCHRONNOŚĆ ROŚLIN UPRAWIANYCH W WARUNKACH GÓR-
SKICH, s. 131-137.
Dwuczynnikowe doświadczenie polowe realizowano w latach 2001-2004 w Górskiej Stacji Doświadczalnej w Czyrnej k. Krynicy. Czynnikiem pierwszym były 3 strefy o zróżnicowanym nachyleniu powierzchni terenu: 16%, 10% i 7%. Czynnikiem drugim były rośliny uprawne: ziemniak, burak pastewny, jęczmień jary, bobik, pszenżyto ozime oraz mieszanka koniczynowo-trawiasta. W wyniki badań stwierdzono, iż największe średnie zmywy (691,5 kg/ha masy gleby) wystąpiły na stoku o nachyleniu 16%. Przy nachyleniu 10% zmywy były mniejsze 1,7-krotnie, zaś przy nachyleniu 7% 4,3-krotnie mniejsze. Największe walory glebochronne przejawiała mieszanka koniczynowo-trawiasta (średnia masa zmywów gleby 14,9 kg/ha). Masa zmywów stwierdzona na stanowiskach z innymi roślinami była większa od stwierdzonej na stanowisku z mieszanką koniczynowo-trawiastą: 10,6-krotnie w przypadku pszenżyta ozimego, 11,3-krotnie jęczmienia jarego, 14,1-krotnie bobiku, 33,8-krotnie buraka pastewnego, 98,7-krotnie ziemniaków
S ł o w a k l u c z o w e: erozja wodna, glebochronność roślin, tereny górskie,
K e y w o r d: water erosion, soilprotecing of plants, mountains regions
SOIL-PROTECTING CAPABILITY OF PLANTS CULTIVATED IN MOUNTAIN REGIONS
S u m m a r y
The objective of this paper was to determine the soil-protecting capability level of five (5) cultivated plants and of the clover & grass mixture grown on a declined slope of varying degree. The investigations included a two-factor field experiment carried out in a locality of Czyrna (545 m above sea level) near Krynica, during a period from 2001 to 2004. The entire experiment was four (4) times repeated on the 22.13 x 1.87 m fields. Three zones of varying surface declination degree (16%, 10% and 7%) constituted the first factor of the experiment. The cultivated plants: potato, fodder beet, spring barley, horse-bean, winter triticale, and clover & grass mixture constituted the second factor of the experiment. On the basis of the investigation results, it was identified that the highest average wash (691.5 kg/ha of the soil mass) occurred on a 16% declined slope. On a 10% declined slope, the soil mass washed was 1.7 times lower, and on a 7% declined slope – 4.3 times lower. The clover & grass mixture proved to have the best soil-protecting capability (the average soil mass washed was 14.9 kg/ha). The soil masses washed from fields covered by other plants used in the experiment and from a field with idle land were higher than the soil masses washed from the field with a clover & grass mixture. If compared with the soil mass washed from the fields with a clover & grass mixture, their respective values were the following: fields with winter triticale: 10.6 times higher; fields with spring barley: 11.3- times higher; fields with horse bean: - 14.1 times higher; fields with fodder beet: 33.8 times higher; and fields with potatoes: 98.7 times higher.
Katedra Ogólnej Uprawy Roli i Roślin AR, 31-120 Kraków, Al. Mickiewicza 21
Józef SOWIŃSKI, Edward MOŻDŻEŃ. OCENA PRZYDATNOŚCI RÓŻNYCH METOD UGOROWANIA RUTWICĄ WSCHODNIĄ (Galega orientalis Lam.) W WARUNKACH SUDETÓW W ZALEŻNOŚCI OD TRWAŁOŚCI PLANTACJI, s. 139-148.
W latach 2001-2006 w Górskiej Stacji Wdrożeniowo-Upowszechnieniowej (GSWU) w Paszkowie koło Polanicy Zdroju przeprowadzono badania mające na celu ocenę przydatności rutwicy wschodniej (Galega orientalis Lam.) do ugorowania użytków rolnych. Trzykrotnie w latach 1992, 1995, 1998 wysiewano nasiona rutwicy w ilości 30 kg na ha. Do roku 2001 corocznie rutwica była zbierana kombajnem na nasiona, a część nadziemna pozostawała na polu mulczując glebę. W 2001 roku wytyczono poletka, każde o powierzchni 16 m2 i zastosowano 4 metody ugorowania rutwicy: koszenie jednorazowe rutwicy i usunięcie materii organicznej z pola, koszenie jednorazowe rutwicy i pozostawienie materii organicznej na polu, koszenie jednorazowe wraz z rozdrobnieniem rutwicy i pozostawienie na polu, pozostawienie roślin rutwicy na polu bez koszenia.
Rutwica jest gatunkiem trwałym i może być użytkowana powyżej 10 lat na tym samym polu. Produkcja biomasy z ugoru założonego najwcześniej (w 1992 roku) była na takim samym poziomie (770 g z m2) jak uzyskana z plantacji założonej trzy i sześć lat później (odpowiednio 770 i 760 g z m2). Zastosowane metody ugorowania nie miały istotnego wpływu na szacowany plon. Uzyskane wyniki wykazały, że rutwica nie musi być koszona w warunkach sudeckich.
S ł o w a k l u c z o w e: rutwica, metody ugorowania, trwałość plantacji, sucha masa
K e y w o r d s: fodder galega, fallow methods, plantation longevity, dry matter
THE ESTIMATION OF UTILITY OF DIFFERENT FALLOW METHODS BY FODDER GALEGA (Galega orientalis Lam.) ON MOUNTAINS CONDITION DEPENDING ON PLAN-TATION LONGEVITY
S u m m a r y
In the years 2001-2006 at the Mountain Station Paszków near Polanica Zdroj, belonging to Lower Silesian Centre of Agricultural Advisory in Wrocław carried out investigation with fodder galega (Galega orientalis Lam.) as fallow. Fodder galega was sown three times in the years 1992, 1995, 1998 at sowing rate 30 kg seeds per ha. Until 2001, every year galega was harvested for seed by combine harvester. Residual plants material after harvest was leaving in the field. At 2001 market investigation plot, each has 16 m2 and starting four method of galega fallow:
a) one cutting and removing biomass from field
b) one cutting and leaving biomass on field
c) one cutting, grinding and leaving biomass on field,
d) leaving galega plants on fields without cutting.
Galega its perennial crops which were utilize more than 10 years on the same fields. Dry matter yield from 14 years plantation was at the same level as from 11 and 8 years old. Biomass production from galega fallow mostly depends on weather condition than longevity of plantation. Biomass production from fallow established earliest (1992 year) was at the same level (770 g per m2) as from plantation established three and six years later (770 and 760 g per m2 respectively). Fallow method hasn’t significant effect on biomass production. Results suggest that for Sudeten Mountains conditions, fodder galega as fallow could be leaving on the field without cutting. During winter period snow crash stems and mulching soil. Next season mulch didn’t obstructed galega regrowth, depressed at the same time weedness of plantation.
Agnieszka DRADRACH, Jan GAWĘCKI, Anna GIERULA, Dominika SOKOLSKA, Karol WOLSKI. ZMIANY FLORYSTYCZNE NA ODŁOGOWANYCH UŻYTKACH ZIELONYCH W SUDETACH NA PRZYKŁADZIE ŁĘŻYC K/ DUSZNIK, s. 149-156.
Inwentaryzacyjne badania geodezyjne wykazały istotne zmiany stanu użytków rolnych. Grunty orne uległy samozadarnieniu, a użytki zielone samozalesieniu. Gatunkiem dominującym na użytkach zielonych była Agrostis vulgaris L. W strukturze zalesienia dominowały dwa gatunki drzew: Betula pendula Roth i Salix caprea L. Wprowadzenie dopłat bezpośrednich spowodowało, karczowanie zalesień.
S ł o w a k l u c z o w e: góry, użytki zielone, zadrzewienie, skład florystyczny
K e y w o r d s: mountains, grasslands, trees planting, floristic composition
THE FLORISTIC CHANGES IN RESTING GREENLANDS IN SUDETY MOUNTAINS ON THE BASE OF ŁĘŻYCE NEAR DUSZNIKI
Summary
The inventory geodetic researches had exerted the important changes of condition green areas. The plough lands have self sodden and green areas have self trees planted. The dominant species on green areas was Agrostis vulgaris L. Two species of trees were dominated in the trees plantings structure: Betula pendula Roth and Salix caprea L. Enforcement of direct surcharge has caused rooting out tree planting.
Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Terenów Zieleni UP, pl. Grunwaldzki 24a, 50-363 Wrocław
Ewa PAŁKA. ZRÓŻNICOWANIE PRZESTRZENNE POZAROLNICZEJ DZIAŁALNOŚCI GO-SPODARSTW ROLNYCH NA PRZYKŁADZIE REGIONU GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH, s. 157-168.
Artykuł dotyczy geograficzno-rolniczej analizy zróżnicowania przestrzennego pozarolniczej aktywności gospodarstw rolnych na obszarach wiejskich regionu Gór Świętokrzyskich. Oceniono poziom i przedstawiono strukturę pozarolniczej działalności gospodarstw rolnych na badanych obszarze.
S ł o w a k l u c z o w e: wielofunkcyjny rozwój, pozarolnicza działalność gospodarstw rolnych, obszary wiejskie.
K e y w o r d s: multifunkcional development, non-agricultural activity of the farms, rural areas
SPATIAL DIFFERENTIATION OF NON-AGRICULTURAL ACTIVITY IN THE FARMS OF THE ŚWIĘTOKRZYSKI MTS. REGION
S u m m a r y
The aim of the study is showing the situation in the area of non-agricultural activity in rural areas in Świętokrzyski Mts. Region. The article presents an analysis of the development of non-agricultural activities in private farming on the local scale Świętokrzyski Mts. Region. The analysis was designet to identify the main social, economic and technical factors stimulating non-agricultural economic activities. The analysis has indicated that concentration of non-agricultural activities depends on the size of the spatial system. The development of non-agricultural activities goes rather slowly. The main non-agricultural activities in the area are connected with producing, trading and service. Empirical research showed that non-agricultural activity in private farming influences the profitability of private farming and the income situation of communes. Changes of the economical activities in rural areas have to be supported by the local governments.
Instytut Geografii AŚ, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce
Andrzej DROŻDŻ. PRODUKTY REGIONALNE OWCZARSTWA GÓRSKIEGO, s. 169-178
Przedstawiono procedurę przyznawania unijnych znaków ochronnych górskim produktom regionalnym (GTS, ChNP i ChOG), których celem jest przede wszystkim, poprawa jakości wytwarzanej żywności, zabezpieczenie interesów producentów, a poprzez dynamizowanie takiej produkcji, aktywizacja górskich terenów, rozwój agroturystyki, zwiększenie miejsc pracy i zrównoważony rozwój górskich regionów. Omówiono górskie produkty owczarskie zgłoszone do rejestracji w UE.
S ł o w a k l u c z o w e: produkty regionalne, oscypek, bryndza, jagnięcina z Podhala
K e y w o r d s: regional products, oscypek-cheese, bryndza, lambs from Podhale
REGIONAL PRODUCTS OF MOUNTAIN SHEEP FARMING
S u m m a r y
Over several centuries, mountain sheep farming in Poland has produced several products that won recognition outside their place of origin. These include ewe milk products such as oscypek, bundz, redykołka and bryndza cheeses, zentyca (whey) and milk lambs from mountain sheep, which have been very popular abroad for 20 years. Such products, manufactured in certain regions according to traditional methods, can be legally protected under EU legislation with the following designations: Protected Designation of Origin (PDO), Protected Geographical Indication (PGI) and Traditional Speciality Guaranteed (TSG). The aim of regional product protection is to safeguard the interests of producers but also to make the production of regional products more dynamic, activate certain regions by creating new jobs in the countryside, emphasize cultural heritage, increase the attractiveness of the countryside in less favoured areas, develop rural tourism, and, as a result, ensure more sustainable development of different regions of member countries.
The legal protection of regional food products is primarily of commercial importance, but also reflects the respect for tradition and otherness of the regions shaped by nature and different history. This is one of the elements preventing the universal unification, which could be a threat to the united Europe if efforts to highlight and respect regional differences were abandoned.
Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krakowska 1, 32-083 Balice
W pracy przedstawiono niektóre aspekty działalności Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich PAN w okresie 50-lecia jego istnienia. W szczególności podano formy organizacyjne Komitetu, jego poczynania w zakresie inspiracji i koordynacji badań naukowych dotyczących górskich regionów Polski południowej, jak również organizacji terenowych konferencji naukowych. Podano także przykłady współpracy międzynarodowej, a także działalności wydawniczej związanej z redakcją Problemów Zagospodarowania Ziem Górskich. W części końcowej podano najważniejsze osiągnięcia Komitetu i nazwiska osób szczególnie wyróżniających się w jego działalności.
S ł o w a k l u c z o w e: Komitet Zagospodarowania Ziem Górskich PAN jego działalność i osiągnięcia.
K e y w o r d s: Comitee on Management of Montain Region PAS in Kraków, activity and achievements.
THE ACTIVITY OF THE COMMITTEE OF MANAGAMENT OF MOUNTAIN REGIONS PAS 50 YEARS (1957-2007)
Summary
In this article some aspects of the activity od the Committee of Management of Mountain Regions PAS during 50 years of its existence were presented. The special focus was on organizational structures of Committee, its activity connected with inspiration and coordination of science researches concerned mountain region in south Poland and also organization of local conferences. Expamples of international cooperation and activity connected with editorship of Problems of Management of Mountain Regions were also presented. In the final part of the article the most important achievements of Committee and list of people particulary distinguished in its activity were also listed.
Komitet Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, 31-016 Kraków, ul. Sławkowska 17
Leszek STARKEL, Małgorzata PIETRZAK, Adam ŁAJCZAK. WPŁYW ZMIAN UŻYTKOWANIA ZIEMI I WZROSTU CZĘSTOTLIWOŚCI EKSTREMALNYCH OPADÓW NA OBIEG WODY I EROZJĘ ORAZ OCHRONĘ ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH KARPAT, s. 19-30.
Ostatnie kilkanaście lat przyniosło wycofywanie się gospodarki rolnej z gór, wkraczanie z zabudową na stoki górskie i regulację rzek i potoków. Równolegle obserwujemy wzrost częstotliwości ulew i opadów rozlewnych.
Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na efekty tych równoległych zmian i potrzebę wprowadzenia metod ochrony zarówno zasobów środowiska przyrodniczego, jak i prawnych zasad racjonalnej gospodarki przestrzennej. Należy też uświadomić kierującym gospodarką w obszarach górskich, że wiele spontanicznych (wymuszonych ekonomiką) i ochronnych działań prowadzi często do niezamierzonych, groźnych efektów.
S ł o w a k l u c z o w e: Karpaty, zasoby naturalne, erozja gleb, zmiany użytkowania, ekstremalne opady, programy ochrony zasobów naturalnych.
K e y w o r d s: Carpathian Mts, natural resources, soil erosion, land use changes, heavy rainfalls, programs of protection of natural resources.
IMPACT OF LANDUSE CHANGES AND INCREASING FREQUENCY OF HEAVY RAINFALL ON CIRCULATION OF WATER, SOIL EROSION AND PROTECTION OF NATURAL RESOURCES IN THE CARPATHIANS
Summary
From the beginning in the activity of the Committee of Management of Mountain Territories PAS great attention was offered to the rational land use in the mountains, especially to the restriction of arable land on steep slopes to reduce soil erosion and heavy floods. In these studies the spacial differences between higher mountains and lower foothills were considered.
In last two decades the accelerated economic changes in the Carpathians may be observed expressed in the recession of agriculture, expansion of settlements and road network over slopes and in the valleys, the regulation of river channels and construction of water reservoirs. Parallel to these changes we observe the clustering of extreme meteorological events causing an accelerated runoff, mass movements and downcutting of river channels.
In this paper we discuss the effects of these simultaneous changes and need of construction and realization of programs for protection of natural resources and sustainable development of mountain areas.
Zakład Geomorfologii i Hydrologii IGiPZ PAN, 31-018 Kraków, ul. Św. Jana 22
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7
Wydział Nauk o Ziemi UŚ, 41-200 Sosnowiec, ul. Będzińska 60
Stanisław NIEMTUR. LASY KARPACKIE: STAN AKTUALNY I PRÓBA PROGNOZY, s. 31-44.
Praca zawiera charakterystykę lasów VIII Karpackiej Krainy Przyrodniczo-Leśnej pod względem struktury drzewostanów, wg udziału masowego i powierzchniowego gatunków głównych oraz łącznie pozostałych gatunków. Charakterystykę wykonano na podstawie aktualnych baz danych Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Warszawie.
S ł o w a k l u c z o w e: lasy polskiej części Karpat, drzewostany, buk, jodła, świerk, sosna, struktura gatunkowa
K e y w o r d s: forests of polish part of Carpathians, stands, European beech, Silver fir, Norway spruce, Scots pine, species structure
CARPATHIANS FORESTS: ACTUAL STATE AND AN ATTEMPT TO A FORECAST
Summary
Polish Carpathians occupy only 9,3% of total area of Carpathians arc, which is more than 1500 km long in Czech R.(6%), Slovak R.(14,3%), Ukraine (10,3%), Rumania (55,5%), Austria (0,2%), and north part of Hungary (4,3%). In the Carpathians region there are about 15 mln of residents. Within polish border Carpathians reach 19600 km2 and it is about 6,3% of country area.
Forests of polish part of Carpathians include in VIII Carpathians Natural Forest Region (CNFR). The north and west borders of the CNFR is not compatible with borders of administrative units of state forests (forest inspectorates).
It makes difficulties with collection of data for Carpathians forests, because needs correction for data from 10 forest inspectorates, which are situated only partly on the Carpathians NFR.
Presented in the paper characteristic of forests concern only Carpathians State Forests and that’s means only State Forests on the CNFR area. It is considerable difference and much more exactly characteristic of Carpathians forests, in both spatial and age aspects in compare to sum of data from whole forest inspectorates.
In paper are presented the most important parameters concerning Carpathians stands and forest sites, among others:
• Area and stands volume of dominant tree species;
• Area of dominant tree species in age classes;
• Stands volume in following type sites
• Percentage participation of area of dominant tree species in forest inspectorates of CNFR.
The discussions, which was made on the basis of presented data, confirm negative influence of anthropogenic management by last decades and in consequences, among others, great sensitiveness for climatic changes majority of Carpathians forests. It will be additional unfavorable factor for forest sustainable management, particularly for conversion of stands on the sites not adequate for current species composition.
Zakład Gospodarki Leśnej Regionów Górskich IBL, ul. Fredry 39, 30-605 Kraków
Krystyna PRZYBYLSKA, Stanisław ZIĘBA. PROBLEMY LEŚNICTWA W KRAINIE KAR-PACKIEJ W ŚWIETLE NOWEJ POLITYKI LEŚNEJ PAŃSTWA, s. 45-60.
W opracowaniu podjęto próbę oceny gospodarki leśnej w górach pod kątem realizacji priorytetowych zadań w sferze ekologicznych i społecznych funkcji lasu. Ocenę gospodarki leśnej w zakresie utrzymania i przywracania zgodności drzewostanów z siedliskiem z siedliskiem wykonano w oparciu o analizę gatunkowego złożenia lasów karpackich i zmiany tej struktury w okresie ostatnich prawie 40 lat, tj. od 1967 do 2006 r. Badaniami objęto obszar 467226 ha, w skład którego wchodzi 68 obrębów leśnych (dawniej w randze nadleśnictw) zarządzanych przez Lasy Państwowe i lasy Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Krynicy. Ze względu na wymóg porównywalności wyników zastosowano tę samą, co w 1967 r. metodykę badawczą, a także jednakowo zestawiony materiał badawczy. Stanowiły go zbiorcze wyniki inwentaryzacji lasu w poszczególnych obrębach, tzw. „Tabele klas wieku wg gatunków panujących”. Do oceny realizacji zadań w sferze ochrony przyrody, edukacji przyrodniczo-leśnej i turystyczno-rekreacyjnego zagospodarowania lasów posłużono się informacjami z „programów ochrony przyrody i wartości kulturowych w nadleśnictwie”
a także okresowych sprawozdań analizowanych obiektów leśnych.
S ł o w a k l u c z o w e: lasy karpackie, świerczyny, funkcje lasu
K e y w o r d s: Carpatian forests, spruce stand, forest functions
FORESTRY PROBLEMS IN CARPATHIAN MOUNTAINS’ NATURAL FOREST REGION IN LIGHT OF NEW FORESTRY POLITICS OF THE STATE
Summary
In the work an attempt was undertaken to evaluate forest management in mountains at the angle of realization of priority tasks in the field of ecological and social functions of forests. An evaluation of forest management in the scope of maintaining and restoring of forest stands adjustment to site was done on the basis of analysis of Carpathian forests species composition and change of this structure over the period of recent nearly 40 years, i.e., from year 1967 to 2006.
The study covered an area of 467226 ha, which includes 68 forest ranges (previously in rank of forest districts) under management of the State Forests and forests of the Forest Experimental Station in Krynica.
For the reason of findings comparability requirement there was used the same research method as in year 1967 as well as identically tabulated research material. It constituted collective results of forest inventory in particular forest ranges, so called “Tables of age classes according to dominated species”.
To evaluate the tasks realization in the fields of forest conservation, nature- and forest related education as well as tourist and recreational forest management there was used an information from „programs of nature and cultural values conservation in forest district” and from periodical reports of analyzed forest objects.
Results synthesis one can include in three main points:
1. In history of Carpathian forests the latest forty years’ period was written in distinct change of stands species composition. It mainly concerns the increase of stands share with dominating beech from 28.6% in the year 1967 to 41.1% in 2006. At the same period it took place the strong decrease (by 13.3%) of area share of spruce stands, from 26.4% in the year 1967 to 13.1% in 2006. Climatic conditions of recent decades, favorable to beech expansion and spruce retreat, are accelerating the process of stands conversion incompatible with forest site.
2. In Carpathian Mountains’ landscape in spite of forest conversion conducted for years, the stands with volume domination of pioneer crop species constitute an important share (16.7%), pine in particular. The area share of this category (about 80 thou. ha) and spruce stands of Silesia and Zywiec Beskid Mts. threatened by disintegration (about 60 thou. ha) indicate enormous scale of reforestation and forest tending tasks.
3. The tasks undertaken by administration of the State Forests in the scope of nature conservation,
nature- and forest-related education and opening forests for the tourist and recreational purposes are compatible with vision of sustainable and multifunctional forest economy.
Katedra Urządzania Lasu AR, al. 29 Listopada 46, 31-425 Kraków
Małgorzata POLNA. ZMIANY W POWIERZCHNI ZALESIEŃ NA OBSZARACH GÓRSKICH POLSKI I ICH ŚRODOWISKOWE ASPEKTY, s. 61-70.
W artykule przedstawiono na tle uwarunkowań społeczno-ekonomicznych przestrzenne zmiany jakie zaszły w zalesianiu gruntów rolnych i nieużytków na obszarach górskich Polski w latach 2000-2005. Analizę zmian przeprowadzono w układzie regionów i gmin. Wskazano także na znaczenie środowiskowe zalesień.
S ł o w a k l u c z o w e: grunty porolne, zalesienia, lasy, środowisko przyrodnicze.
K e y w o r d s: former farmland, afforestation, woods, natural environment.
CHANGES IN THE AREA OF AFFORESTATION IN POLAND'S MOUNTAIN REGIONS AND THEIR ENVIRONMENTAL ASPECTS.
Summary
The paper presents, on the backcloth of socio-economic conditions, spatial changes that occurred in the afforestation of agricultural land and wasteland in the mountain areas of Poland over the years 2000-2005. The analysis was made by region and commune. Emphasis was put on the environmental significance of afforestation.
The results revealed general tendencies underlying the afforestation of agricultural land in the Polish mountain areas. First of all, there was a decline in the afforestation area over the study period. Until 2003, one could observe a rising, though spatially variable, intensity of those prac-tices. The dramatic drop in 2004 and 2005 was brought about by insufficient budgetary funding of afforestation of private farmland.
Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM, ul. Dzięgielowa 27
61-680 Poznań
Eligiusz BRZEŹNIAK. TENDENCJE ZMIAN OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH W KAR-PACKIM WSCHODNIM REGIONIE OPADOWYM, s. 71-82.
Opracowanie zawiera analizę zmian rocznych i sezonowych sum opadów atmosferycznych w półwieczu 1951-2000 na obszarze położonym na wschód od doliny Białej Dunajcowej. Określono średnie i ekstremalne sumy opadów, nieokresowe fluktuacje, oraz ich wartości normalne i anomalne.
S ł o w a k l u c z o w e: opady atmosferyczne, zmiany klimatu, Karpacki
Wschodni region opadowy
K e y w o r d s: precipitation, climatic variability, East Carpathian precipitation region
TREND OF VARIABILITY OF PRECIPITATION IN THE EASTERN CARPATHIAN PRECIPITATION REGION
Summary
The study was prepared on the basis of data from 1951-2000 period of time from 41 stations. The variability of precipitation according to the mean values were studied for a year and standard estimated seasons of a year. Spatial variability of precipitation was pointed out. The highest precipitation was marked in the montane, southern part, the lowest in the north.
Long term course of precipitation sums presented great variability of the changes. It is confirmed by decreasing – on the majority part of the area – tendency of precipitation changes.
Precipitation variability also inchides anomalies, which are underlined by periods of rainfalls within the bounds of norm, their surplus (positive anomaly) and shortage (negative anomaly). In the investigated period of 50 years, irrespective of time scale, over 50% of annual precipitation was contained within the bounds of norm. In the group of anomalous rainfalls periods with negative anomalies prevailed. Anomalous low precipitation occurerd also in longer sequences up to 9 years.
Instytut Geografii Akademii Pedagogicznej , 30-084 Kraków, ul. Podchorążych
Beniamin WIĘZIK. RETENCJONOWANIE WODY JAKO FORMA POPRAWY GWARANCJI ZAOPATRZENIA W WODĘ WSI, s. 83-91.
Jednym z racjonalnych sposobów zwiększenia zasobów eksploatacyjnych w przekrojach grupowych, wiejskich ujęć wody jest jej okresowe magazynowanie w zbiornikach małej retencji. W artykule przedstawiono ocenę gwarancji poboru wody z ujęcia zlokalizowanego na potoku górskim w warunkach nieuregulowanego przepływu oraz w przypadku wyrównania odpływu po wybudowaniu zbiornika retencyjnego. Na przykładzie ujęcia wody na potoku Wilkówka w gminie Wilkowice pokazano wpływ retencjonowania wody na kształtowanie się przepływów niskich i efektywność gospodarki wodnej w okresie deficytowym.
S ł o w a k l u c z o w e: zlewnia, przepływ, zasoby dyspozycyjne, zbiornik retencyjny, ujęcie wody.
K e y w o r d s: catchment, streamflow, available resources, storage reservoir, water intake.
STORING WATER AS A FORM OF IMPROVING THE RELIABILITY OF WATER SUPPLY FOR VILLAGES
S u m m a r y
Periodical water storing in small reservoirs is one of the rational methods of increasing available water amount at non-individual rural water intakes. An assessment of the reliability of water abstraction from the water intake situated on a stream with noncontrolled flow and the flow controlled after reservoirs is built is presented in the paper. Using data from the water intake on the Wilkówka stream, Wilkowice gmina, the influence of water storing on low flow forming and water management efficiency during deficit period is shown.
Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska ATH, Plac Fabryczny 5, 43-300 Bielsko-Biała
Stanisław KOSTRZEWA, Anna PŁYWACZYK. HYDROLOGICZNA OCENA DZIAŁANIA SYSTEMÓW DRENARSKICH W SUDETACH ŚRODKOWYCH, s. 93-99.
W pracy dokonano oceny działania systemów drenarskich w Sudetach Środkowych w czterech kwartałach roku kalendarzowego. Badania prowadzono w latach hydrologicznych 1991/92-1998/99. Wykazano, że okresem miarodajnym działania systemu jest okres wiosennych roztopów II-IV. Drenowanie zasilane wodami obcymi odprowadza kilkakrotnie większą ilość wody niż nie mające takiego zasilania.
S ł o w a k l u c z o w e: drenowanie, odpływ, Sudety
K e y w o r d s: pipe drainage, water runoff, Sudeten mountains
HYDROLOGICAL ASSESSMENT OF DRAINAGE SYSTEMS ACTION IN THE MIDDLE SUDETES
S u m m a r y
The paper presents the results of field investigations in hydrological years (XI-X) 1991/92-1998/99 on the experimental object Bogaczowice situated in the Middle Sudetes. The purpose of the researches was operation efficiency assessment of drainage systems made in the heavy and medium clay, which were used as arable lands. It was found that drainage system drained off water in the most intensive way during the spring thaw. The quantity of runoffs in the drainage divides which were not supplied by strange waters were smaller about 35 % in comparison to the divides supplied by strange waters. The investigations showed that drainage runoff indices in summer half-year (V-X) were four times smaller then in the winter half-years (XI-IV).
Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska UP, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław
Marek KOPACZ, Stanisław TWARDY, Agnieszka KOWALCZYK. ANALIZA WSKAŹNIKÓW
UŻYTKOWANIA W WYBRANYCH ZLEWNIACH GÓRNEGO DUNAJCA W LATACH 1995 – 2005 NA TLE JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH, s. 101-109
Praca dotyczy zmian w użytkowaniu ziemi, jakie nastąpiły w latach 1995 – 2005 w zlewni górnego Dunajca. Jej celem była analiza zmian strukturalnych poprzez ocenę skwantyfikowanych wskaźników użytkowania terenu na tle jakości wód powierzchniowych. Stwierdzono, że największe łączne stężenia badanych składników jonowych odnotowano w Czarnym Dunajcu oraz w Dunajcu (przekrój w Krościenku). Najczystszymi wodami charakteryzowała się rzeka Białka. Największe zmiany w strukturze użytkowania ziemi nastąpiły po 1999 roku. We wszystkich zlewniach nastąpił wzrost powierzchni terenów nierolniczych – głównie zabudowy. Zmniejszyła się natomiast powierzchnia gruntów ornych na rzecz użytków zielonych lub nieużytkowanych terenów zadarnionych i zalesionych. Przeobrażenia te odzwierciedlają wyznaczone w pracy wskaźniki użytkowania.
S ł o w a k l u c z o w e: struktura użytkowania wskaźniki użytkowania, jakość wód powierzchnio-wych
K e y w o r d s: land use structure, land use factors, quality of surface water
THE ANALYSIS OF LAND USE FACTORS IN THE UPPER DUNAJEC BASIN IN 1995-2005 AGAINST A BACKROUND OF SURFACE WATER QUALITY
The paper contains results of studies on the changes in land use, which took place in years 1995-2005 in the upper Dunajec basin. The aim of work was analysis of land use changes on against a background of the surface water quality. The quality of surface waters was different. The biggest total concentrations ionic substances were detected in the Czarny Dunajec and Dunajec river (near Kroscienko). The best quality of water is characterised by the Bialka river. The large changes in land use took place after 1999. In all catchments there were increases of non agriculture area, mainly urban lands. The area of arable lands was decreased. And they are transformed to grasslands and abandonment areas. The calculated land use factors show the scale of changes in land use structure in last years.
Małopolski Ośrodek Badawczy IMUZ, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków
Antoni KUŹNIAR, Stanisław TWARDY, Marek KOSTUCH, Dominik JANOTA. TENDENCJE ZMIAN W UŻYTKOWANIU ZIEMI W OBSZARACH PRZYGRANICZNYCH KARPAT (NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SANU), s. 111-119.
Celem pracy było określenie zmian w użytkowaniu ziemi zachodzących w obszarach wiejskich zlewni Sanu po przekrój w Lesku oraz w Przemyślu. Scharakteryzowano użytkowanie przestrzeni rolniczej za lata 1985-2005. Analizy dokonano w układzie: gmina → powiat → województwo, obejmując łącznie 28 gmin. Przy czym 9 z nich położonych jest w zlewni Sanu po przekrój pomiarowy w Lesku (1614 km2), a pozostałe 19 gmin w zlewni ograniczonej przekrojem pomiarowym w Przemyślu (3686 km2). W pracy wykorzystano materiały statystyczne GUS, WUS pochodzące ze Spisów Rolnych przeprowadzonych w 1985, 1996 i 2002 roku oraz ze stron internetowych (BIP). Na podanym obszarze przeanalizowano, przy pomocy programu ArcView, tendencje zmian strukturalnych, a zwłaszcza udział powierzchni użytków rolnych (UR) oraz powierzchni zalesionych (L).
S ł o w a k l u c z o w e: Karpaty, zlewnia Sanu, użytkowanie ziemi, rolnictwo
K e y w o r d s: The Carpathians, San basin, land use, agriculture
THE LAND USE TENDENCIES IN THE CARPATHIAN TRANS BOUNDARY AREAS (AS AN EXAMPLE OF THE SAN BASIN)
Summary
The objective of this work was to determine the changes that are taking place in rural areas of the San basin, up to the gauge station at Lesko and Przemyśl. The transformations were assessed by a characteristic of land use in 28 communes, in the period of 1985-2005. Analyses of the San basin have been made using ArcView program in following pattern: commune → district (county) → region (voivodship), within the area limited by the gauge station at Przemyśl (3686 km2). The changes of contribution of agricultural land (AL) and forest areas (L) were investigated at the commune levels. The studies showed that at highly elevated, upper part of the San basin (up to the Lesion gauge station) grasslands decisively exceeded over arable land. Whereas, for the total investigated basin area the above relation is reversed. The tendencies in land use of particular communes indicated that for over 10 year period an interest in production on arable lands had lowered. However, there is an increase in interest in grasslands. A land use structure differs between the particular groups of analysed communes, which is connected with an average elevation above sea levels. The significant difference shows an index of arable land contribution to the total agricultural land, because in some administrative units reaches up to 70 % of the AL, which is unfavourable in view of soil erosion.
Małopolski Ośrodek Badawczy IMUZ, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków
Renata RETTINGER ZMIANY W UŻYTKOWANIU ZIEMI NA OBSZARACH GÓRSKICH OBWODU LWOWSKIEGO, s. 121-130.
Celem artykułu jest przedstawienie przemian zachodzących w strukturze użytkowania obszarów górskich obwodu lwowskiego w kontekście przemian ustrojowych zachodzących po uzyskaniu niepodległości. Zmiany zachodzące od początku lat 90-tych w gospodarce rolnej prowadzą w pierwszej kolejności do przekształceń struktury własnościowej i wielkościowej gospodarstw rolnych. Likwidacja gospodarstw państwowych doprowadziła nie tylko do powstania nowych form własności ziemi i gospodarowania, ale także do modyfikacji struktury użytkowania. Niezmiernie ważnym problemem obszarów górskich jest weryfikacja struktury użytkowania nie tylko pod kątem efektywności gospodarowania ale także ochrony przyrody obszarów górskich.
S ł o w a k l u c z o w e: rolnictwo, obszary wiejskie, struktura użytkowania, obwód lwowski
K e y w o r d s: agriculture, rural areas, land utilisation, Lwów district
CHANGES OF LAND UTILISATION IN MOUNTAIN AREAS OF LWOW DISTRICT
S u m m a r y
Since 1991 the period of political and economic independence of Ukraine have not brought significant changes in agricultural land use yet and have not begun expected reforms in the productive system of local agriculture. To a large extent this situation is understandable because in the condition of huge economic regression and the decrease of real incomes it is important for inhabitants to ensure at least minimal consumption of bread, milk and its preserves as well as vegetables, fruit and meat. In this situation it is difficult to wait, both from the government and particular land users, for rational actions favourable to the optimisation of agricultural land use structure.
The changes in agricultural economy taking place since the beginning of 1990s, in first turn, have led to the changes of agricultural farm ownership and its size structure. The liquidation of national state farms has led to the creation of new forms of land ownership and farming. On the basis this analysis it can be concluded that as a result of ownership changes the production function was taken over by private farms. A crucial issue of mountainous areas is the verification of land use structure not only in terms of economic effectiveness but also in terms of environment protection of mountainous areas.
Instytut Geografii AP, 30-084 Kraków, ul. Podchorążych
Kazimierz KLIMA. GLEBOCHRONNOŚĆ ROŚLIN UPRAWIANYCH W WARUNKACH GÓR-
SKICH, s. 131-137.
Dwuczynnikowe doświadczenie polowe realizowano w latach 2001-2004 w Górskiej Stacji Doświadczalnej w Czyrnej k. Krynicy. Czynnikiem pierwszym były 3 strefy o zróżnicowanym nachyleniu powierzchni terenu: 16%, 10% i 7%. Czynnikiem drugim były rośliny uprawne: ziemniak, burak pastewny, jęczmień jary, bobik, pszenżyto ozime oraz mieszanka koniczynowo-trawiasta. W wyniki badań stwierdzono, iż największe średnie zmywy (691,5 kg/ha masy gleby) wystąpiły na stoku o nachyleniu 16%. Przy nachyleniu 10% zmywy były mniejsze 1,7-krotnie, zaś przy nachyleniu 7% 4,3-krotnie mniejsze. Największe walory glebochronne przejawiała mieszanka koniczynowo-trawiasta (średnia masa zmywów gleby 14,9 kg/ha). Masa zmywów stwierdzona na stanowiskach z innymi roślinami była większa od stwierdzonej na stanowisku z mieszanką koniczynowo-trawiastą: 10,6-krotnie w przypadku pszenżyta ozimego, 11,3-krotnie jęczmienia jarego, 14,1-krotnie bobiku, 33,8-krotnie buraka pastewnego, 98,7-krotnie ziemniaków
S ł o w a k l u c z o w e: erozja wodna, glebochronność roślin, tereny górskie,
K e y w o r d: water erosion, soilprotecing of plants, mountains regions
SOIL-PROTECTING CAPABILITY OF PLANTS CULTIVATED IN MOUNTAIN REGIONS
S u m m a r y
The objective of this paper was to determine the soil-protecting capability level of five (5) cultivated plants and of the clover & grass mixture grown on a declined slope of varying degree. The investigations included a two-factor field experiment carried out in a locality of Czyrna (545 m above sea level) near Krynica, during a period from 2001 to 2004. The entire experiment was four (4) times repeated on the 22.13 x 1.87 m fields. Three zones of varying surface declination degree (16%, 10% and 7%) constituted the first factor of the experiment. The cultivated plants: potato, fodder beet, spring barley, horse-bean, winter triticale, and clover & grass mixture constituted the second factor of the experiment. On the basis of the investigation results, it was identified that the highest average wash (691.5 kg/ha of the soil mass) occurred on a 16% declined slope. On a 10% declined slope, the soil mass washed was 1.7 times lower, and on a 7% declined slope – 4.3 times lower. The clover & grass mixture proved to have the best soil-protecting capability (the average soil mass washed was 14.9 kg/ha). The soil masses washed from fields covered by other plants used in the experiment and from a field with idle land were higher than the soil masses washed from the field with a clover & grass mixture. If compared with the soil mass washed from the fields with a clover & grass mixture, their respective values were the following: fields with winter triticale: 10.6 times higher; fields with spring barley: 11.3- times higher; fields with horse bean: - 14.1 times higher; fields with fodder beet: 33.8 times higher; and fields with potatoes: 98.7 times higher.
Katedra Ogólnej Uprawy Roli i Roślin AR, 31-120 Kraków, Al. Mickiewicza 21
Józef SOWIŃSKI, Edward MOŻDŻEŃ. OCENA PRZYDATNOŚCI RÓŻNYCH METOD UGOROWANIA RUTWICĄ WSCHODNIĄ (Galega orientalis Lam.) W WARUNKACH SUDETÓW W ZALEŻNOŚCI OD TRWAŁOŚCI PLANTACJI, s. 139-148.
W latach 2001-2006 w Górskiej Stacji Wdrożeniowo-Upowszechnieniowej (GSWU) w Paszkowie koło Polanicy Zdroju przeprowadzono badania mające na celu ocenę przydatności rutwicy wschodniej (Galega orientalis Lam.) do ugorowania użytków rolnych. Trzykrotnie w latach 1992, 1995, 1998 wysiewano nasiona rutwicy w ilości 30 kg na ha. Do roku 2001 corocznie rutwica była zbierana kombajnem na nasiona, a część nadziemna pozostawała na polu mulczując glebę. W 2001 roku wytyczono poletka, każde o powierzchni 16 m2 i zastosowano 4 metody ugorowania rutwicy: koszenie jednorazowe rutwicy i usunięcie materii organicznej z pola, koszenie jednorazowe rutwicy i pozostawienie materii organicznej na polu, koszenie jednorazowe wraz z rozdrobnieniem rutwicy i pozostawienie na polu, pozostawienie roślin rutwicy na polu bez koszenia.
Rutwica jest gatunkiem trwałym i może być użytkowana powyżej 10 lat na tym samym polu. Produkcja biomasy z ugoru założonego najwcześniej (w 1992 roku) była na takim samym poziomie (770 g z m2) jak uzyskana z plantacji założonej trzy i sześć lat później (odpowiednio 770 i 760 g z m2). Zastosowane metody ugorowania nie miały istotnego wpływu na szacowany plon. Uzyskane wyniki wykazały, że rutwica nie musi być koszona w warunkach sudeckich.
S ł o w a k l u c z o w e: rutwica, metody ugorowania, trwałość plantacji, sucha masa
K e y w o r d s: fodder galega, fallow methods, plantation longevity, dry matter
THE ESTIMATION OF UTILITY OF DIFFERENT FALLOW METHODS BY FODDER GALEGA (Galega orientalis Lam.) ON MOUNTAINS CONDITION DEPENDING ON PLAN-TATION LONGEVITY
S u m m a r y
In the years 2001-2006 at the Mountain Station Paszków near Polanica Zdroj, belonging to Lower Silesian Centre of Agricultural Advisory in Wrocław carried out investigation with fodder galega (Galega orientalis Lam.) as fallow. Fodder galega was sown three times in the years 1992, 1995, 1998 at sowing rate 30 kg seeds per ha. Until 2001, every year galega was harvested for seed by combine harvester. Residual plants material after harvest was leaving in the field. At 2001 market investigation plot, each has 16 m2 and starting four method of galega fallow:
a) one cutting and removing biomass from field
b) one cutting and leaving biomass on field
c) one cutting, grinding and leaving biomass on field,
d) leaving galega plants on fields without cutting.
Galega its perennial crops which were utilize more than 10 years on the same fields. Dry matter yield from 14 years plantation was at the same level as from 11 and 8 years old. Biomass production from galega fallow mostly depends on weather condition than longevity of plantation. Biomass production from fallow established earliest (1992 year) was at the same level (770 g per m2) as from plantation established three and six years later (770 and 760 g per m2 respectively). Fallow method hasn’t significant effect on biomass production. Results suggest that for Sudeten Mountains conditions, fodder galega as fallow could be leaving on the field without cutting. During winter period snow crash stems and mulching soil. Next season mulch didn’t obstructed galega regrowth, depressed at the same time weedness of plantation.
Agnieszka DRADRACH, Jan GAWĘCKI, Anna GIERULA, Dominika SOKOLSKA, Karol WOLSKI. ZMIANY FLORYSTYCZNE NA ODŁOGOWANYCH UŻYTKACH ZIELONYCH W SUDETACH NA PRZYKŁADZIE ŁĘŻYC K/ DUSZNIK, s. 149-156.
Inwentaryzacyjne badania geodezyjne wykazały istotne zmiany stanu użytków rolnych. Grunty orne uległy samozadarnieniu, a użytki zielone samozalesieniu. Gatunkiem dominującym na użytkach zielonych była Agrostis vulgaris L. W strukturze zalesienia dominowały dwa gatunki drzew: Betula pendula Roth i Salix caprea L. Wprowadzenie dopłat bezpośrednich spowodowało, karczowanie zalesień.
S ł o w a k l u c z o w e: góry, użytki zielone, zadrzewienie, skład florystyczny
K e y w o r d s: mountains, grasslands, trees planting, floristic composition
THE FLORISTIC CHANGES IN RESTING GREENLANDS IN SUDETY MOUNTAINS ON THE BASE OF ŁĘŻYCE NEAR DUSZNIKI
Summary
The inventory geodetic researches had exerted the important changes of condition green areas. The plough lands have self sodden and green areas have self trees planted. The dominant species on green areas was Agrostis vulgaris L. Two species of trees were dominated in the trees plantings structure: Betula pendula Roth and Salix caprea L. Enforcement of direct surcharge has caused rooting out tree planting.
Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Terenów Zieleni UP, pl. Grunwaldzki 24a, 50-363 Wrocław
Ewa PAŁKA. ZRÓŻNICOWANIE PRZESTRZENNE POZAROLNICZEJ DZIAŁALNOŚCI GO-SPODARSTW ROLNYCH NA PRZYKŁADZIE REGIONU GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH, s. 157-168.
Artykuł dotyczy geograficzno-rolniczej analizy zróżnicowania przestrzennego pozarolniczej aktywności gospodarstw rolnych na obszarach wiejskich regionu Gór Świętokrzyskich. Oceniono poziom i przedstawiono strukturę pozarolniczej działalności gospodarstw rolnych na badanych obszarze.
S ł o w a k l u c z o w e: wielofunkcyjny rozwój, pozarolnicza działalność gospodarstw rolnych, obszary wiejskie.
K e y w o r d s: multifunkcional development, non-agricultural activity of the farms, rural areas
SPATIAL DIFFERENTIATION OF NON-AGRICULTURAL ACTIVITY IN THE FARMS OF THE ŚWIĘTOKRZYSKI MTS. REGION
S u m m a r y
The aim of the study is showing the situation in the area of non-agricultural activity in rural areas in Świętokrzyski Mts. Region. The article presents an analysis of the development of non-agricultural activities in private farming on the local scale Świętokrzyski Mts. Region. The analysis was designet to identify the main social, economic and technical factors stimulating non-agricultural economic activities. The analysis has indicated that concentration of non-agricultural activities depends on the size of the spatial system. The development of non-agricultural activities goes rather slowly. The main non-agricultural activities in the area are connected with producing, trading and service. Empirical research showed that non-agricultural activity in private farming influences the profitability of private farming and the income situation of communes. Changes of the economical activities in rural areas have to be supported by the local governments.
Instytut Geografii AŚ, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce
Andrzej DROŻDŻ. PRODUKTY REGIONALNE OWCZARSTWA GÓRSKIEGO, s. 169-178
Przedstawiono procedurę przyznawania unijnych znaków ochronnych górskim produktom regionalnym (GTS, ChNP i ChOG), których celem jest przede wszystkim, poprawa jakości wytwarzanej żywności, zabezpieczenie interesów producentów, a poprzez dynamizowanie takiej produkcji, aktywizacja górskich terenów, rozwój agroturystyki, zwiększenie miejsc pracy i zrównoważony rozwój górskich regionów. Omówiono górskie produkty owczarskie zgłoszone do rejestracji w UE.
S ł o w a k l u c z o w e: produkty regionalne, oscypek, bryndza, jagnięcina z Podhala
K e y w o r d s: regional products, oscypek-cheese, bryndza, lambs from Podhale
REGIONAL PRODUCTS OF MOUNTAIN SHEEP FARMING
S u m m a r y
Over several centuries, mountain sheep farming in Poland has produced several products that won recognition outside their place of origin. These include ewe milk products such as oscypek, bundz, redykołka and bryndza cheeses, zentyca (whey) and milk lambs from mountain sheep, which have been very popular abroad for 20 years. Such products, manufactured in certain regions according to traditional methods, can be legally protected under EU legislation with the following designations: Protected Designation of Origin (PDO), Protected Geographical Indication (PGI) and Traditional Speciality Guaranteed (TSG). The aim of regional product protection is to safeguard the interests of producers but also to make the production of regional products more dynamic, activate certain regions by creating new jobs in the countryside, emphasize cultural heritage, increase the attractiveness of the countryside in less favoured areas, develop rural tourism, and, as a result, ensure more sustainable development of different regions of member countries.
The legal protection of regional food products is primarily of commercial importance, but also reflects the respect for tradition and otherness of the regions shaped by nature and different history. This is one of the elements preventing the universal unification, which could be a threat to the united Europe if efforts to highlight and respect regional differences were abandoned.
Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krakowska 1, 32-083 Balice